“Onder Ons”

23/04/2005 – 29/07/2005

In het voorjaar en de zomer van 2005 heeft het Volksbuurtmuseum uitgebreid aandacht besteed aan het verschijnsel straat- en buurtfeesten in Utrecht onder de titel:

“ONDER ONS” – 120 jaar buurt- en straatfeesten in Utrecht.

Voor deze tentoonstelling heeft het museum uitgebreid onderzoek gedaan en zijn er talloze foto’s verzameld. Dit materiaal kan in het museum ingezien worden.

De tentoonstellingstekst:

“ONTSTAAN”

Al in de Middeleeuwen worden in Utrecht buurtfeesten gevierd. Eenmaal per jaar een grote feestmaaltijd op straat. Het motto is “Onder Ons”; even geen bemoeienis van de overheid. Helaas is er weinig bekend over deze feesten. Archieven zijn verloren gegaan. Het fenomeen krijgt opnieuw kleur in 1883. In Wijk C wordt de “Vereeniging het Oranjepark” opgericht. De gegoede burgerij stelt geld ter beschikking om het ‘Oranjegevoel’ te stimuleren. Rond de verjaardag van koningin Wilhelmina op 31 augustus worden ‘grootsche kinderspelen’ georganiseerd. Duizenden kinderen uit de hele stad stromen toe. Het bestuur moet 3000 aanvragen van buiten de wijk afwijzen. Zo’n feest wil iedere wijk wel hebben!

“TROTS”

De stad Utrecht breidt aan het eind van de 19e eeuw, begin 20e eeuw snel uit. Nieuwe wijken ontstaan: Wittevrouwen, Lombok, Abstede, Ondiep. Iedere wijk heeft snel haar eigen buurtvereniging. Niet alleen voor kinderfeesten maar ook ‘ter verheffing van het volk’. In navolging van vereniging het Oranjepark worden onderafdelingen opgericht. Een muziekkorps, een gymnastiekvereniging, een zangclub, een toneelvereniging. Duizenden Utrechtenaren worden lid van een buurtvereniging, ze zijn daar immers “Onder Ons”. Centen, stuivers en dubbeltjes worden binnen gehaald om de activiteiten te kunnen betalen. Uitstapjes, Sint Nicolaasfeest, maar vooral natuurlijk de kinderspelen. Men is trots. Een eigen bestuur, een eigen vaandel, een eigen identiteit.

”EXPLOSIE”

Na de bevrijding is er een explosie aan feesten en nieuwe verenigingen. Men probeert, met het weinige wat er is, de traditie nieuw leven in te blazen. Begin jaren vijftig zijn er meer dan 170 straat- en buurtverenigingen in Utrecht. De saamhorigheid is groot. In 1948 ontstaat er enige paniek bij de verenigingen. De gemeente wil de feesten voortaan rond de verjaardag van koningin Juliana laten plaatsvinden. Van dit plan komt niets terecht. Een goed buurt- of straatfeest vier je nu eenmaal aan het eind van de vakantieperiode, eind april is veel te koud! Tot in de jaren zestig van de vorige eeuw zijn de feesten uitbundig gevierd.

“TELOORGANG”

Begin jaren zestig van de vorige eeuw loopt het aantal buurt- en straatverenigingen gestaag terug. Oorzaken zijn de komst van de auto, de televisie, maar vooral de sanering van veel oude stadswijken. De sociale cohesie verdwijnt. Buurtbewoners raken in de verstrooiing, verhuizen naar flats in Kanaleneiland en Overvecht. Pogingen om het verschijnsel straat- en buurtfeest in deze nieuwe wijken te introduceren, hebben niet veel succes. Enkele verenigingen overleven. De oudste nog bestaande straatvereniging is die van de Hoogstraat e.o. ‘Hogelanden’, die in 1909 werd opgericht. Andere bekende, nog bestaande verenigingen, zijn die van de Concordiastraat, de 1e Daalsedijk (‘Kindervreugd’), de Blokstraat en de Zeven Steegjes (‘Margriet’).

”TOEKOMST”

Hoe groter hoe beter, lijkt het motto. De jaarlijkse Vrijmarkt in de nacht van Koninginnedag barst uit zijn voegen. Maar ook de belangstelling voor kleine straatfeesten neemt de laatste jaren weer toe. Buurtgenoten gaan de straat op om gezamenlijk feest te vieren. De gemeente Utrecht promoot het ‘buurtgericht werken’. Bij het Wijkbureau is financiële steun te krijgen voor straat- en buurtactiviteiten. Hele straten vieren op mooie zomeravonden feest met een partytent, muziek en BBQ. Voor de kinderen zijn er spelletjes, verkleedpartijen en een grabbelton. De straat wordt weer afgezet. Want volgens goed Utrechts gebruik vier je een straatfeest natuurlijk ‘Onder Ons’.